โรงเรียนพนัสพิทยาคาร เป็นโรงเรียนมัธยมประจำอำเภอพนัสนิคม จังหวัดชลบุรี ตั้งขึ้นครั้งแรกที่วัดพิมพฤฒาราม เมื่อ พ.ศ.2460 เรียกว่า "โรงเรียนวัดใหม่ประจำอำเภอพนัสนิคม" จัดสอนตั้งแต่ชั้นประถมศึกษาปีที่ 1 จนถึงมัธยมศึกษาปีที่ 2 โรงเรียนนี้ตั้งอยู่จนถึง พ.ศ. 2464 พอดีมีประกาศใช้พระราชบัญญัติประถมศึกษา ครูใหญ่โรงเรียนนี้ได้รับแต่งตั้งเป็นศึกษาธิการอำเภออีกตำแหน่งหนึ่ง จึงเริ่มมีความไม่สะดวกประกอบกับโรงเรียนรัฐบาลจำเป็นต้องเก็บค่าเล่าเรียน ตามระเบียบ ผู้ปกครองนักเรียนไม่ประสงค์จะเสียค่าเล่าเรียนโรงเรียนนี้จึงยุบไป
ต่อ มามีผู้ปกครองต้องการจะให้มีโรงเรียนมัธยมขึ้นอีกจึงได้เริ่มขอ อนุญาตตั้งขึ้นในปี พ.ศ. 2476 ในระหว่างที่ขอตั้งโรงเรียนอยู่นี้ อำเภอได้เปิดสอนชั้นมัธยมเป็นการเตรียมตัวไว้รับเหตุการณ์ก่อนเรียกว่า "โรงเรียนราษฎร์เสริมพนัส" ทำการสอนที่ศาลาการเปรียญวัดกลางทุมมาวาสจนถึง พ.ศ. 2479 กระทรวงศึกษาธิการจึงได้อนุญาตให้จัดตั้งโรงเรียนมัธยมได้ใช้ชื่อใหม่ว่า "โรงเรียนประจำอำเภอพนัสนิคม" และเลิกล้มโรงเรียนราษฎร์เสริมพนัส โดยโอนให้กับโรงเรียนประจำอำเภอและสอนที่ศาลาการเปรียญวัดกลางทุมมาวาสตาม เดิม มีนายเจียม รุธิระกุล เป็นครูใหญ่ ครั้นถึง พ.ศ.2480 ทางวัดมีความจำเป็นต้องรื้อศาลาเพื่อสร้างใหม่โรงเรียนนี้จึงต้องย้ายไปสอน ที่โรงเรียนประชาบาลประจำตำบลกุฎโง้ง (พนัสศึกษาลัย) เมื่อนายสนิท อนันตสมบูรณ์ ย้ายมารับตำแหน่งศึกษาธิการอำเภอพนัสนิคม ได้ของบประมาณสร้างอาคารเรียนหลังใหม่เป็นเงิน 4,000 บาท ในปี พ.ศ. 2481 ใช้เรียนได้ตั้งแต่วันที่ 17 พฤษภาคม พ.ศ. 2482 อาคารนี้มีรูปทรงมนิลาใต้ถุนโล่งหลังคามุงกระเบื้องมีมุขริมหน้า 2 มุข มีห้องเรียน 3 ห้อง ห้องครูใหญ่ 1 ห้อง ห้องประชุม 1 ห้อง กระทรวงศึกษาธิการได้ตั้งชื่อโรงเรียนแห่งนี้ว่าโรงเรียนพนัสนิคม "พนัสพิทยาคาร"
โรงเรียนนี้มีนักเรียนเพิ่มขึ้นเรื่อยๆ ทุกปี ทางโรงเรียนจึงของบประมาณสร้างเพิ่มเติมอีก แต่ไม่เป็นผลสำเร็จ จนกระทั่งปี พ.ศ.2496 นายชาย สุอังคะ สมาชิกสภาผู้แทนราษฎรจังหวัดชลบุรี นายชลิต มุตตามาระ นายอำเภอพนัสนิคม นายเฉลิมศักดิ์ ปาลกะวงศ์ ณ อยุธยา ศึกษาธิการอำเภอพนัสนิคมในสมัยนั้น ได้ช่วยเหลือติดต่อกับกระทรวงศึกษาธิการ ได้รับงบประมาณอีกเป็นเงินจำนวน 50,000 บาท เพื่อเสริมสร้างต่อเติมอาคารเรียนจนแล้วเสร็จ เมื่อวันที่ 1 ตุลาคม พ.ศ.2496 ทำให้มีมุขหน้า 3 มุข มีห้องเรียน 14 ห้อง เต็มรูปทั้งชั้นล่างและชั้นบน
ปัจจุบันโรงเรียนได้มีการ เจริญเติบโตพัฒนาไปอย่างมาก มีอาคารเพิ่มขึ้นมากมายและมีผลงานดีเด่นอย่างต่อเนื่อง เปิดสอนนักเรียนตั้งแต่ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 1-6 มีนักเรียน 3,000 กว่าคน ครูอาจารย์ 124 คน แบ่งออกเป็น 12 หมวด คือ 1.หมวดวิทยาศาสตร์ 2.หมวดคณิตศาสตร์ 3.หมวดภาษาอังกฤษ 4.หมวดพลานามัย 5.หมวดกิจกรรม 6.หมวดสังคมศึกษา 7.หมวดศิลปศึกษา 8.หมวดภาษาไทย 9.หมวดคหกรรม 10.หมวดธุรกิจศึกษา 11.หมวดอุตสาหกรรม และ 12.หมวดเกษตรกรรม